Het raadsel van de sjamaan: een hemelse gouden precolumbiaanse hanger uit de diepten van de Oudheid

In het rijk der antieke schatten zijn de ontdekking en presentatie van dit precolumbiaanse artefact, gedateerd rond 400 na Chr., doordrenkt van diepe opwinding. Dankzij minutieus onderzoek in bibliotheken, museumcollecties en veilinghuizen, ontvouwt zich het verhaal van deze gouden vogel-hanger met menselijke trekken. Het draagt de ziel van een tijdperk waarin goud hemels was en sjamanen de werelden verbonden, terwijl de carneoolkralen misschien verhalen met een Midden-Oosterse oorsprong fluisterden. Zijn overleving in zo’n perfecte staat is een wonder, een stille getuigenis van de heilige kunst uit een tijd waarin sieraden krachtige talismans waren.

Beschrijving
Een fijn gehamerd gouden blaadje in de vorm van een vogel met gespreide vleugels en staart vormt de opvallende hanger van deze kralenketting.
De kop van de vogel vertoont zowel menselijke als ornithologische trekken: de horizontale ringen met kleine gaatjes doen denken aan een mond, tong of neusring, terwijl de neus evengoed een snavel kan zijn. Hoewel het algemene uiterlijk van de hanger een ruwe afwerking uitdrukt, zijn de kop en het lichaam van de vogel relatief driedimensionaal en bijna volledig geflankeerd door licht ingesneden lijnen voor de veren. Het gebied dat het hoofd van het lichaam scheidt, wordt gevormd door twee zijdelingse delen die naar achteren van de hanger zijn gevouwen. De ketting loopt discreet door deze zijdelen aan de achterkant, waardoor de functie van ophanghaak wordt vervangen.
De ketting zelf bestaat uit grotere rood-oranje kralen met witte aders in diverse vormen – zeer waarschijnlijk van carneool –, kleine zwartgrijze kralen in dezelfde vorm en opgerolde gouden plaatjes als perkamentkralen, met aan het uiteinde een haak- en oogsluiting.

Datering en symboliek
Gelijkenis met precolumbiaanse kunst (400 na Chr. - 1000 na Chr.)

Deze hanger past als gegoten in de precolumbiaanse periode, van het materiaal tot de iconische vorm en zelfs de afwerking.
- Wat betreft het materiaal: goud wordt beschouwd als een heilig materiaal in de precolumbiaanse culturen. Volgens de precolumbiaanse mythologie komt goud rechtstreeks van de zon in de vorm van gestolde zweetdruppels, die de aarde vruchtbaar maken.
- Wat betreft de vogel met gespreide vleugels en menselijke trekken: in precolumbiaanse culturen spelen sjamanen een belangrijke rol in de samenleving en dienen zij als bemiddelaar tussen de natuur, het universum en de mens. Men geloofde dat zij deze taak konden volbrengen door zich te transformeren, waarbij de vogel als een van de meest geschikte mediums werd beschouwd. Sjamanen staan erom bekend borstplaten van hun totemdier te dragen om hen te helpen bij hun taak. Deze totems combineren vaak dierlijke en menselijke kenmerken, waardoor een perfecte symbiose tussen beide wezens ontstaat. Daarnaast worden vogels in veel precolumbiaanse culturen beschouwd als boodschappers tussen de goden en de mensen, of als dragers van zaden die essentieel zijn voor hun overleving. Daarom worden ze bijna altijd afgebeeld met gespreide vleugels, alsof ze in volle vlucht zijn.
- Rekening houdend met de geringe aandacht voor afwerking: precolumbiaanse sieraden wekken de indruk dat er weinig zorg is besteed aan details en afwerking. Dit is echter een belangrijk kenmerk, omdat hun voornaamste doel was om te dienen als hulpmiddel en om bovennatuurlijke krachten over te brengen. Als functioneel instrument was de afwerking minder belangrijk. De ophanghaak van deze hangers is echter bijna altijd geïntegreerd in het ontwerp, of zelfs volledig onzichtbaar, om de gelijkenis met het totemdier zo goed mogelijk te behouden.

Naast al deze overeenkomsten met andere exemplaren uit de collectie van het Met en stukken die bij Sotheby's zijn geveild, heeft dit object unieke kenmerken. In vergelijking is deze gouden plaat vrij driedimensionaal en rijkelijker versierd, wat doet denken aan de abstracte, ingedrukte lijnen van veren.
Wat de ketting betreft, zijn we dit type hangers en kettingen uit dezelfde periode al eerder tegengekomen, maar nooit samen gepresenteerd. Dit zou kunnen betekenen dat deze combinatie zeer zeldzaam is, of dat de hanger en de ketting volgens de draagprincipes uit de precolumbiaanse tijd niet compatibel zijn. Verder is het goed om te vermelden dat kettingen versierd met carneoolkralen (of een andere ondoorzichtige edelsteen) en met goudplaten die tot kralen zijn gerold, ook al veel eerder in het Midden-Oosten voorkwamen.
Een ander opvallend feit is dat onze meest recente bron voor de verkoop van zo'n antieke hanger (zonder ketting) teruggaat tot een veiling bij Sotheby's in 2004.
Uiteraard staan wij zeer open voor alle informatie van experts op dit gebied.

Objectgroep van Antieke sieraden
Hanger met ketting.

Periode
circa 400 na Chr.

Staat
Zeer goede staat, vooral gezien de leeftijd. Als experts beschouwen wij het als een wonder dat dit stuk nog in zijn originele staat bestaat.
-Meer info over onze conditieschaal

Land van herkomst
Zuid-Amerika

Stijl
precolumbiaans

Materiaal
Niet getest, maar een hoog gehalte goudlegering (18K+).

Edelstenen
-14 cilindrische kralen -zeer waarschijnlijk- van carneool, met een hoogte variërend tussen 13,09 mm (0,515 inch) en 22,37 mm (0,881 inch), en een diameter tussen 5,18 mm (0,204 inch) en 8,98 mm (0,354 inch).
-34 ronde kralen van carneool -zeer waarschijnlijk- met een hoogte variërend tussen 4,57 mm (0,180 inch) en 6,65 mm (0,262 inch), en een diameter tussen 6,54 mm (0,257 inch) en 11,02 mm (0,434 inch).
-38 (+14 aan de achterkant van de hanger) zwarte tot grijzig kralen -lijkend op lavasteen- variërend in hoogte rond 2,00mm (0,079 inch) en in diameter rond 4,00mm (0,157 inch).

Gelieve op te merken:
-De gewichten van de gekleurde stenen zijn niet opgegeven, omdat we de kralen niet uit het collier willen halen om de integriteit van het artefact te behouden.
Het is gebruikelijk om edelstenen te behandelen om hun helderheid of kleur te versterken. Gezien het type steen en de leeftijd van het stuk verwachten we echter niet dat deze kralen behandeld zijn. Daarom zijn de betreffende kralen niet getest.
-Bovendien ligt de waarde van dit artefact in zijn authenticiteit en ouderdom, en niet in de waarde van de gebruikte materialen.

Geboortestenen
Carneool is de geboortesteen (of maandsteen) van de maand juli.
Meer informatie over geboortestenen.

Functie
Volgens onze bronnen zou deze hanger toebehoord kunnen hebben aan een sjamaan uit een precolumbiaanse samenleving en gediend hebben als totem voor zijn vermogen om in een vogel te veranderen.

Herkomst
Dit buitengewone stuk is tot ons gekomen dankzij de erfgenamen van Lutgart Simoens. Deze dame was een van de populairste radio-omroepsters van België en Nederland. Schrijver Paul Van Deuren publiceerde een portretboek over haar, geïllustreerd met een foto van Simoens die deze bijzondere ketting draagt:
Van Deuren, P., (1983), "Lutgart Simoens : Een leven vol radio - Une vie pleine de radio". Uitgegeven door Pencoprint te Wilsele (BE). (ISBN : 9070 44 773 8)

Afmetingen
Lengte van de kralenketting: ongeveer 62,00 cm (24,41 inch).
Afmeting van de hanger (lengte x breedte x dikte): ongeveer 9,40 cm (3,70 inch) x 6,20 cm (2,44 inch) x 0,29 mm (0,011 inch).
-Zie de afbeelding met een liniaal in millimeters en inches.

Gewicht 78,20 gram (50,28 dwt)

Adin