Een korte geschiedenis van sentimentele sieraden in de 19e eeuw

DOOR VALERIE GOUPIL, ARTS IN DE KUNSTGESCHIEDENIS, SIERADENHISTORIAN, EXPERT-GEMMOLOGIST

Het “juweel van sentiment” is een juweel geïnspireerd door liefde, in de brede zin van het woord: amoureus, broederlijk, kinderlijk, vriendelijk... Aangeboden, uitgewisseld, een belofte die de onwankelbare band tussen de persoon die het draagt en zijn schenker materialiseert. Op zichzelf gedragen, soms op de huid, is het een bemiddelaar die het mogelijk maakt fysiek in contact te blijven met degene die men wenst dicht bij zichzelf te houden. Dit zeer intieme juweel, soms niet ‘leesbaar’ voor buitenstaanders, getuigt van delicaat vernuft en gebruikt een zeer persoonlijke taal om de aanwezigheid van het afwezige wezen te herstellen. De representatiewijzen zijn gevarieerd: portret, symbolen, emblemen, allegorieën, inscripties en lichaamsfragmenten worden gebruikt om de geliefde bij je te laten wonen.

Het portret in het juweel van gevoel

Het portret, dat in de 16e eeuw al zo vaak in miniatuur werd geplaatst, wordt gemaakt op basis van het ‘origineel’ of soms uit het geheugen en legt de kenmerken voor altijd vast. Deze laatste moet zeer trouw zijn, om de afwezigheid te compenseren en “de meest levendige sensatie”, de fysieke verstoring, te creëren als je ernaar kijkt. Voor geliefden is hij een talisman. Hiermee kunt u op afstand communiceren, zoals Saint-Preux, in De nieuwe Héloïse, voor Julie's miniatuurportret: “Voel je niet je ogen, je wangen, je mond, je borst, gedrukt, samengedrukt, gemonopoliseerd door mijn vurige kussen? ".
De blik van de eigenaar bezielt hen, dus in de Memoires van twee jonge bruiden van H. door Balzac, Felipe die het “prachtige ivoren”, portret van Louise, overweegt, ziet haar “blauwe ogen (die) tot leven komen en het schilderij wordt onmiddellijk werkelijkheid”.

Het portret (vervolg)

Deze portretten, uitgevoerd in aquarel op ivoor, van verschillende afmetingen, van klein (1 cm) tot imposant (5 cm en meer), zijn voor iedereen zichtbaar, beschermd door glas, gemonteerd als hoofdmotief van broches, ringen of armbanden, waarvan sommige verschillende , ingevoegd op scharnierende platen. De portretten kunnen ook verborgen worden in een soort medaillon waarvan het deksel geopend kan worden door middel van een klein scharniertje of verborgen kan worden door een rotatiesysteem, zoals op deze ring met een draaibare lunette (ziek. 1) of zelfs op de achterkant van een broche.
Van het geliefde gezicht blijft soms slechts een welsprekend deel behouden: de blik, geconcentreerd op één oog, geschilderd in miniatuur. De vaak opvallende uitdrukking wordt sinds het einde van de 18e eeuw vooral in Engeland gebruikt op broches, ringen, hangers en armbandsluitingen.
Na de uitvinding van de fotografie in 1839 werden miniaturen geleidelijk vervangen door meer ‘echte’ fotografische portretten, zonder de interpretatie van de miniaturistische kunstenaar. Verkleind, soms geverfd, indien zichtbaar, worden ze in het midden van de sieraden geplaatst (ziek. 2). Verborgen kunnen er talloze zijn, tot wel een zestal, die met slimme processen in één medaillon zijn gestoken.

Allegorieën, emblemen en symbolen in sentimentsieraden

Om de band met de geliefde en het gevoel te versterken, kunnen allegorieën, emblemen en symbolen worden toegevoegd, geïnspireerd op handboeken uit de Renaissance, opnieuw toegeëigend in de 17e eeuw. De meest voorkomende allegorie is die van de vriendschap, die zo vaak wordt geassocieerd met het gevoel van liefde in de 18e eeuw. Daarom is hun iconografie tot het begin van de 19e eeuw vaak identiek.
Vaak voorgesteld door een vrouwenfiguur bij een iep, omgeven door wijnranken of klimop, een symbool van standvastigheid en eeuwigheid. Op kleine ivoren uit deze periode kan ze vergezeld worden door een hond, een symbool van trouw. Hieraan wordt soms een inscriptie toegevoegd die deze tekens versterkt: “geschenk van vriendschap”, “souvenir van vriendschap”. Dit blijk van genegenheid, uit de 19e eeuw, kan op de ring van de ringen worden geschreven met diamanten en gekleurde stenen of op de ring die wordt benadrukt door het gekleurde email (ziek. 3).
Het lezen van de berichten is niet altijd gemakkelijk voor het “voelen van sieraden”, vooral als het nodig is om de naam van de stenen te kennen om hun initiaal naast elkaar te plaatsen om hun betekenis te begrijpen. Zo is het mogelijk om op de acrosti-armbanden van Nitot de voornamen van Napoleon en Marie-Louise, de data van hun eerste ontmoeting en hun huwelijk te ontdekken.

Liefde...

Liefde wordt vertegenwoordigd door Venus, een Romeinse godin, vaak vergezeld door haar zoon Cupido (Eros in de Griekse mythologie) (afb.4), mollig en ondeugend kind, boodschapper van liefde, gewapend met een boog, een pijlenkoker en pijlen die de meest verharde harten doorboren. Zijn mollige gezicht vormt het katje van Romeinse ringen en zijn strategieën om zijn doelen te bereiken, waarmee de kracht van liefde wordt gedemonstreerd, worden in de 18e eeuw op miniaturen geïllustreerd. Terwijl hij over het altaar van de liefde vliegt en nu over de brandende fakkel van Hymenaeus, wakkert hij het vuur van de hartstocht aan. Zijn attributen zijn weergegeven op miniaturen en verzonnen hoofdsieraden en broches in de 19e eeuw (ill.5).
Zetel van de liefde, waarvan dit het symbool is, onderhouden door Cupido, het hart is het meest populaire motief. Alleen of in paren, ontstoken, doorboord met pijlen, ingelegd met de initialen van de geliefden, gekroond met de attributen van Venus: rozen en mirte, het siert alle soorten sieraden.
Duiven of duiven, andere attributen van de godin van de liefde, waren in de 18e eeuw zeer aanwezig in sieraden en werden aan het begin van de volgende eeuw zeldzamer. We zien hoe ze pikken, de eieren in het nest uitbroeden of vliegen, terwijl ze een kroon in hun snavel vasthouden of de uiteinden van een lint dat een strik vormt, terwijl ze van elkaar weg bewegen.
Als symbool van de onverwoestbare band tussen twee wezens kan de Gordiaanse knoop niet worden losgemaakt. In 1824 was het een veel voorkomend motief, gedragen als ring en speld, gemaakt in goud, email, gebronsd staal en ijzer.
De duiven zullen plaats maken voor de slang, opgerold en in de staart bijtend, symbool van de eeuwigheid. Als halsketting kan er tussen de haken een klein hartje in zitten, waardoor je een haarlok kunt verbergen (afb.7).

Boodschapper bloemen...

Als de roos verwijst naar liefde en de inwijding ervan De romantiek van de roos, worden andere bloemen zeer gewaardeerd vanwege hun gecodeerde taal. Dus het vergeet-mij-nietje, in het Engels “ vergeet me niet », “Vergeet me niet”, met zijn turkoois gekleurde bloemblaadjes en zijn gele hart is erg populair bij miniatuurportretten.
Een andere bloem, het viooltje, voor ‘denk aan mij’, of vergezeld van de inscriptie ‘aan hem’, is gebruikelijk, geëmailleerd op ‘slavernij’-kettingen, op ringen en in reliëf op ‘reliekschrijnen’, die medaillons openen of op de achterkant van een portret (ill.1 En afb.6).
Geïnspireerd door liefde en vriendschap, de ring voeden (uit het Italiaans mani in fede) bekend als “foy ring” of “goede trouw”, embleem van twee met elkaar verweven handen, met of zonder inscriptie. Veel van deze ringen, bezet met een diepdruk, of gecombineerd, kunnen worden geopend, waardoor twee namen, een datum of een bericht zichtbaar worden. Sommigen bieden een hart of een vergeet-mij-nietje aan.

Haar sieraden

Maar wat ons in staat stelt het dichtst bij het afwezige wezen te blijven, is door ‘een deel’ van onszelf met ons mee te dragen: ons haar. Aan het begin van de 19e eeuw vertegenwoordigden ze, fijn gesneden en op ivoor geplakt, nog steeds kleine landschappen met allegorieën en symbolen: altaar en tempel van de liefde, vlammende harten, vogels... Ze werden ook verzameld in de vorm van lussen of subtiel opgerold. in medaillons, broches en in de zettingen van ringen, zichtbaar of verborgen op de achterkant van een miniatuur of foto. Gevlochten maken ze kettingen, riemen, ringen, oorbellen, armbanden (ziek. 8). Vanaf ongeveer 1840 werd het haarwerk steeds volumineuzer, vooral bij armbanden waaraan symbolen waren toegevoegd.
In 1852 bracht de gravin van V*** op weg naar Duitsland een armband mee, gemaakt door Lemonnier, juwelier en haarontwerper. Het juweel “gemaakt van haar waarop vergeet-mij-nietjes van afstand tot afstand opstijgen” wordt “op bewonderenswaardige wijze nagebootst” en merkt de barones de Lagny op: “Is het geen gelukkige gedachte om te dragen, dichtbij degenen die ver weg zijn van Frankrijk , het embleem van de herinnering? ". In 1853 werd op de Champ-de-Mars een slangenarmband opgemerkt “waarvan de ringen van blond haar als het ware goudkleurig zijn in de zon. (De) slang kruipt sierlijk op een rietblad met natuurlijke schaduw in groen emaille. Het hoofd is flamboyant met smaragden en briljanten. Het is een oogverblindend meesterwerk. »

Het juweel van gevoel, evocatie en getuigenis

Het “juweel van het gevoel” bestaat uit complexe tekens die vaak met elkaar worden geassocieerd (portret/symbolen/allegorie/haar/inscripties) en maakt de evocatie van de geliefde mogelijk en verkleint zo de afstand tussen de bezitter en de schenker. Het is de ontroerende getuigenis van deze verbindingen, aanwezig of verdwenen, het spoor van gevoelens en het bestaan van levens, anoniem of niet.

Legendadetails:
Ziek. 1: Draairing, portret en gedachte geschilderd op parelmoer en omcirkeld in zwart en goud. Franse sieraden rond 1800.
Ziek. 2: Armband met kleurrijk fotografisch portret en gevlochten haar. Tweede deel van de 19e eeuw. Sluiting van 750 duizendsten goud. Hoogte bij het miniatuur: 3,2 cm, totale breedte van de sluiting: 5 cm, breedte van de haarband: 1,3 cm.
Ziek. 3: Vriendschapsring, 750 duizendste goud, geëmailleerd en gebeiteld. Frans werk uit de 19e eeuw.
Ziek. 4: Hanger souvenirhouder, zilver en 585 duizendste goud, miniatuur, fijne parels en rode steen. Rond 1850. Afmetingen: 46 x 30 mm
Ziek. 5: Pijlbroche, geelgoud en zilver, cabochon met tijgeroog, rand van roosgeslepen diamanten. Tweede deel van de 19e eeuw. Lengte: 6,5 cm
Ziek. 6: Openingsmedaillon, geschikt voor een foto of een haarlok. 750 duizendste goud en smaragd. 19e eeuw. Afmetingen: 9 x 3 cm
Ziek. 7: Slangenhalsketting met een opengaand hart, 585 duizendsten goud en granaten. Negentiende eeuw.
Ziek. 8: Haararmband, 585 duizendsten roze goud en halve parelrand. Begin 19e eeuw. Afmetingen van het middenelement: 10 x 15 mm, totale lengte: 19,5 cm
Ziek. 9: Haar, zilveren en gouden broche. Rond 1850. Afmetingen: 5 x 4,5 cm
--------------
Vind onze volledige selectie  wijnoogst 1850-1890