Horlogebewegingen: Quartz VS Mechanisch

De horloges worden bezield door verschillende soorten bewegingen, die elk hun eigen kenmerken hebben qua Dusenergiebron, regeling, tijdbasis, gangreserve en precisie. De twee belangrijkste families van bewegingen zijn de kwartsuurwerk en de mechanische beweging. Lees er meer over in dit artikel.

Kwartsuurwerk

De geschiedenis van quartzhorloges begint in de jaren 60, om precies te zijn in 1967, toen het Centre Electronique Horloger (CEH) in Neuchâtel, Zwitserland, het eerste prototype van een quartzhorloge ter wereld ontwikkelde, genaamd Beta 1. Drie maanden later werden tien modellen van Beta 2 gepresenteerd op het observatorium van Neuchâtel, die mechanische horloges overtroffen in termen van precisie en bruikbaarheid.

Het was echter Japan dat het allereerste massaal geproduceerde quartzhorloge op de markt zou brengen, met de Maison Seiko die op de markt komt met de Seiko Quartz Astron 35SQ, op 25 december 1969 en meteen een groot succes (en toch in een oplage van 100 exemplaren geproduceerd!) 

Later, in 1970, een consortium van 16 Zwitserse horlogemerken lanceert de marketing van Beta 21 quartzhorloges. De Zwitserse horloge-industrie, die zich vooral richtte op mechanische horloges, werd echter al snel ingehaald door de massaproductie van Japanse quartzhorloges.

Deze technologische revolutie had een grote impact op de wereldwijde horloge-industrie en veroorzaakte een crisis in de Zwitserse horlogemakerij, met de sluiting van veel horlogebedrijven en -scholen tot gevolg. Het maakte ook de toegang tot nauwkeurigere horloges mogelijk en democratiseerde deze, omdat kwartshorloges veel nauwkeuriger waren dan de mechanische horloges van die tijd.

Tegenwoordig vertegenwoordigen quartzhorloges een wereldwijde productie die meer dan 2 miljard eenheden per jaar, die de toegankelijke horlogemakerij domineren, terwijl mechanische horloges zich meer ontwikkelen in de luxe horlogemakerij.

Kenmerken van quartzhorloges 

• Energiebron: elektrisch, afkomstig van de batterij die het elektronische circuit van het horloge van stroom voorziet.
• Regeling: kwartskristal
• Tijdbasis: zeer snelle frequentie van 32.768 Hz
• Gangreserve: 2 tot 5 jaar, afhankelijk van het model en het gebruik
• Nauwkeurigheid: +/- 1 seconde / maand

Dit type uurwerk wordt gewaardeerd om zijn betrouwbaarheid, het lage onderhoud en het gebruiksgemak. Het mist echter de mechanische en ambachtelijke charme van traditionele horloges.

Mechanische beweging

De geschiedenis van mechanische horloges gaat veel verder terug dan die van quartzhorloges. De eerste mechanische klokken verschenen in de 14e eeuw. Deze gaven echter geen tijd aan en gaven elk uur aan met het geluid van een bel.

Miniaturisatie, die leidde tot de eerste draagbare horloges, vond plaats in de 16e eeuw. Deze uitvinding wordt toegeschreven aan de Duitse horlogemaker Peter Henlein, die modellen horloges ontwierp die om de nek konden worden gedragen. Geleidelijk werden deze horloges platter en kleiner en ontwikkelden ze zich tot zakhorloges of zakhorloges.

De eerste mechanische polshorloges met handopwinding verschenen aan het begin van de 20e eeuw. Later, in 1920, kwam de introductie van eerste zelfopwindende polshorloges, waarbij een oscillerende massa zichzelf opwindt met behulp van polsbewegingen. 

Tegenwoordig domineren quartzhorloges de consumentenmarkt, maar mechanische horloges, met name die met automatische opwinding, blijven erg populair in de luxewereld. Dit type uurwerk wordt door horlogeliefhebbers namelijk bijzonder gewaardeerd vanwege de ambachtelijke kant, de technische complexiteit en het plezier dat het de gebruiker biedt.

Kenmerk van mechanisch horloge 

• Energiebron: mechanisch, het komt uit de loop
• Regulering: spiraalbalans
• Tijdbasis: frequentie langzamer dan kwarts - 3 Hz (18.000 tot 36.000 trillingen per uur, afhankelijk van het model).
• Gangreserve: ongeveer 48 uur (kan variëren afhankelijk van kalibers en fabrikanten).
• Nauwkeurigheid: +/- 10 seconden/dag

Stappen van een mechanisch horlogeen 

Als de wijzers van een mechanisch horloge draaien, gebeurt dat dankzij de energie die vrijkomt bij de montage van de verschillende onderdelen, die we het uurwerk noemen. Dit zijn de verschillende fasen waaruit het bestaat:

1) Energiebron 

De eigenaar van het horloge gebruikt de kroon om het horloge op te winden, met een technisch onderdeel dat een opwinder wordt genoemd, die energie opwekt. Om te voorkomen dat het horloge systematisch opgewonden moet worden, verzamelt en slaat een onderdeel de energie op: dit is het aandrijforgaan, ook wel "de horlogemotor"die bestaat uit een vat en een veer. 

2) Transmissie

Deze energie wordt vervolgens overgebracht op het tandwielmechanisme, die zorgt voor de overdracht van energie vanuit het vat (= energiebron) naar het anker en het ankerwiel (= de uitlaat) via een systeem bestaande uit 3 wielen die met verschillende snelheden draaien; de eerste maakt 1 rotatie in 60 minuten, de laatste in 60 seconden en de middelste is een gemiddelde van de twee.

3) Uitlaat

Vervolgens zorgt het echappement, ook wel energieverdelingssysteem genoemd, ervoor dat het bewegingsmechanisme niet vrij kan draaien en de opgeslagen energie verloren gaat. De energie komt uit het tandwiel en wordt ontvangen door het anker en het ankerwiel die de energiestroom regelen, deze tand voor tand blokkeren en loslaten.

4) Regulering

Tenslotte wordt de regeling van deze energie verzekerd door de balansveer, die het tempo bepaalt, het energieritme regelt en zorgt voor de soepele loop van het tandwiel tijdens het oscilleren. Deze twee componenten creëren vervolgens een heen-en-weergaande beweging die het tandwielstelsel met regelmatige tussenpozen activeert en het bekende ‘tikkende’ geluid van mechanische horloges genereert. Ten slotte zorgt dit laatste proces ervoor dat de wijzers het ritme van de tijd kunnen weergeven, en dit wordt de "hart van het horloge".

Houd er rekening mee dat bij een mechanisch horloge elk onderdeel essentieel is. Als er ook maar één ontbreekt, werkt het uurwerk niet!

2 soorten mechanische horloges:

• Het mechanische horloge met handopwinding, dat, zoals de naam al aangeeft, handmatig wordt opgewonden via de kroon, afhankelijk van de gangreserve van het horloge. Over het algemeen is het het beste om dit elke ochtend te doen, zodat de reserve niet tot het uiterste wordt opgebruikt.
• Het automatische mechanische horloge, dat zichzelf “automatisch” oplaadt dankzij de beweging van zijn eigenaar. Deze horloges bestaan uit een extra mechanisme: de microrotor, ook wel oscillerend gewicht genoemd, die in het uurwerk is geïntegreerd en is gemaakt van 'zware' metalen (meestal goud) om de traagheid te bevorderen. Houd er rekening mee dat als het horloge langer dan de gangreserve niet wordt gedragen, het handmatig moet worden opgewonden, net als een mechanisch horloge dat met de hand wordt opgewonden.

Over hetzelfde onderwerp kunt u ook het volgende lezen:
2025, een geweldig jubileumjaar voor de horlogemakerij