Eerbetoon aan de juwelen van het verzet

Ter gelegenheid van de herdenking van de 80ste verjaardag van de Bevrijding, 58 facettes nodigt je uit om terug te keren naar de geschiedenis van bepaalde verzetsjuwelen om meer te weten te komen over de manier waarop sieraden en politiek met elkaar verbonden waren om de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog aan de kaak te stellen.

De vogel in een kooi Cartier, symbool van verzet 

1942, de Duitsers bezetten de hoofdstad. De agenten zijn gestationeerd in het Ritz, vlakbij de beroemde boetiek Cartier. Jeanne Toussaint, bijgenaamd de Panthère, staat al enkele jaren aan het hoofd van de artistieke leiding van het huis. Ondanks de gevaren en beperkingen van de Duitse bezetting besloot Jeanne Toussaint in Parijs te blijven om leiding te geven aan het Huis. Cartier. De dreiging dat de Duitsers de voorraad stenen en mooie sieraden in beslag zullen nemen, is echter zeer reëel. Daarom worden in het geheim de mooiste stukken van het huis naar de vrije zone in Biarritz vervoerd.

Het is in deze context van verzet en creativiteit dat Jeanne Toussaint op het idee kwam om voor Yvonne Printemps, een Franse actrice en zangeres, bijgenaamd de Nachtegaal, een juweel te ontwerpen dat een symbool zou zijn van het bezette Frankrijk. Het is Peter Lemarchand, een van haar meest getalenteerde medewerkers, die verantwoordelijk zal zijn voor het ontwerp van het juweel bedacht door Jeanne Toussaint: een hanger in de vorm van een kooi met een vogel erin, een juweel dat zowel verwijst naar gevangenschap als naar hoop.

Cartier zal twee versies van de Caged Bird produceren. De eerste, gemaakt in 1942, stelt een vogel voor die opgesloten zit in een kooi en symboliseert het bezette Frankrijk en daarmee de afwezigheid van vrijheid. De tweede versie verscheen in 1944, toen de bevrijding van Parijs naderde. In deze versie wordt de vogel buiten de kooi getoond, ter illustratie van de hervonden vrijheid van Frankrijk.

                 

Bovendien is L'Oiseau en Cage de Paris niet alleen een sieraad dat opvalt door zijn esthetiek. Ook de historische en symbolische betekenis van dit juweel is belangrijk. Het motief van de gekooide vogel en de bevrijde vogel is inderdaad een symbool geworden van de hoop en veerkracht van het Franse volk. Het juweel werd zelfs gedragen door verzetsmensen en sympathisanten om op discrete wijze hun steun voor de zaak te betuigen. The Bird in a Cage is dus een opmerkelijke illustratie van hoe kunst en design de politiek en diepe gevoelens kunnen dienen in tijden van crisis. Het wordt een waar patriottisch juweel.

Dit juweel, met een krachtige boodschap van protest tegen de bezetter, werd al snel door de Gestapo opgemerkt in de ramen van de Rue de la Paix. Het passieve verzet van Madame Toussaint leidde tot haar arrestatie. Gelukkig kon ze na drie dagen ondervraging worden vrijgelaten.

Iets later, Cartier En Van Cleef & Arpels hebben broches gemaakt met de Freed Bird. Op de pin Cartier, de kleuren van de Franse vlag verschijnen: lapis lazuli voor blauw, diamanten voor wit, koraal voor rood. Daar Van Cleef & Arpels broche ze kiest voor een zetting van de vogel geheel in robijnen en diamanten. 

Sieraden van dezelfde stijl vindt u op onze site 58 Facettes 

Weerstand door sieraden

Ook tijdens de nazi-bezetting gebruikten sommige individuen persoonlijke symbolen en voorwerpen om hun verzet tegen wreedheden en onrecht te uiten. Het verhaal van Françoise Leclercq is een aangrijpend voorbeeld. 

In 1942, geschokt door de razzia op Vel d'Hiv, waarbij duizenden joden door de Franse politie werden gearresteerd en vervolgens naar nazi-concentratiekampen werden gedeporteerd, besloot Françoise Leclercq, een cliënte van Cartier, besluit zijn verzet tegen deze vervolging kenbaar te maken. 

Ze bestelt dan naar huis Cartier, met het verzoek om de creatie van een gouden ster. De gouden ster herinnert aan de gele ster die de Joden moesten dragen. De gouden versie illustreert echter zowel solidariteit met de slachtoffers als verzet tegen onderdrukking. Om deze ster te creëren smolt Françoise Leclercq haar eigen religieuze sieraden, waardoor een persoonlijke en heilige dimensie aan de scheppingsdaad werd toegevoegd.

De daad van Françoise Leclercq is meer dan een gebaar van solidariteit, het is een daad van verzet. Door deze gouden ster te dragen, toonde ze openlijk haar verzet tegen de acties van de nazi’s. Dit voorbeeld past in een bredere context waarin individuen persoonlijke voorwerpen en symbolen gebruikten om hun verzet te uiten. Vooral sieraden waren discrete maar krachtige objecten. Ze lieten degenen die ze droegen hun positie op een subtielere maar zichtbare manier weergeven aan degenen die de betekenis ervan begrepen. 

Het kruis van Lotharingen